RTÜK’ten İzlenme ve Dinlenme Oranı Ölçümlerine İlişkin Yönetmelik
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) tarafından hazırlanan “Yayın Hizmetlerinin İzlenme ve Dinlenme Oranı Ölçümlerinin Yapılmasına ve Denetlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” 17 Ekim 2012 tarih ve 28444 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Yönetmelikle yayın hizmetlerinin izlenme ve dinlenme oranı ölçümlerinin yapılmasına ve denetlenmesine ilişkin usul ve esaslar ile bu usul ve esaslara uymayan şirket ve kuruluşlara uygulanacak müeyyideler belirlendi. Yönetmelikte, izlenme ve dinlenme ölçüm hizmeti faaliyetleri ve ölçüm piyasasında rekabeti sağlamak amacıyla izlenme ve/veya dinlenme ölçüm hizmeti faaliyetinde bulunacak kuruluşların sahip olması gereken şartlar düzenleniyor. Yönetmeliğin tam metnini aşağıda bulabilirsiniz.
YAYIN HİZMETLERİNİN İZLENME VE DİNLENME ORANI ÖLÇÜMLERİNİN
YAPILMASINA VE DENETLENMESİNE İLİŞKİN USUL VE
ESASLAR HAKKINDA YÖNETMELİK
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı, yayın hizmetlerinin izlenme ve dinlenme oranı ölçümlerinin yapılmasına ve denetlenmesine ilişkin usul ve esaslar ile bu usul ve esaslara uymayan şirket ve kuruluşlara uygulanacak müeyyideleri belirlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, Türkiye Cumhuriyeti Devletinin yargı yetkisi altında, her türlü teknik, usul ve araçlarla ve her ne isim altında olursa olsun elektromanyetik dalgalar veya diğer yollarla yapılan radyo, televizyon ve isteğe bağlı yayın hizmetleri ile ilgili izlenme ve dinlenme oranlarının ölçümüne ilişkin faaliyetleri kapsar.
Dayanak
MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik, 15/2/2011 tarihli ve 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanunun 37 nci maddesinin birinci fıkrasının (i) bendine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Araştırma şirketi: İzlenme/dinlenme oranı ölçümlerini yapan tüzel kişiyi,
b) Ham veri: Veri tabanı araştırması veya panelden elde edilen işlenmemiş veriyi,
c) İzlenme/dinlenme oranı (rating): Belirli bir zaman diliminde belirli bir yayın hizmetini alan izleyici/dinleyicilerin panel büyüklüğüne oranını,
ç) İzlenme/dinlenme ölçüm faaliyeti: Ülke nüfusunun tamamının veya belli bir kısmının demografik ve sosyo-ekonomik yapısını temsil eden örneklem birimlerinin izlenme/dinlenme davranışlarını elektronik ve diğer yöntemlerle ölçen pazar araştırmasını,
d) İzlenme/dinlenme payı (share): Belirli bir zaman diliminde belirli bir yayın hizmetini alan izleyici/dinleyicilerin o zaman dilimi içindeki izleyicilere/dinleyicilere oranını,
e) Kanun: 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanunu,
f) Medya sahipleri birliği: Birden fazla medya hizmet sağlayıcıdan oluşan tüzel kişiliği,
g) Müşterek endüstri komitesi: İzlenme/dinlenme ölçümlerini yaptırmak amacıyla bir araya gelen medya hizmet sağlayıcıları ve reklam sektör temsilcileri tarafından oluşturulan yapıyı,
ğ) Organizasyonel yapı: Müşterek endüstri komitesi, medya sahipleri birliği, medya hizmet sağlayıcısı ve platform işletmecisi tüzel kişiliklerinden herhangi birini,
h) Ölçüm: İzlenme veya dinlenme oranı ölçümünü,
ı) Panel: Veri tabanı araştırması kitlesini temsil kabiliyetine sahip, ölçümün gerçekleştirildiği ve verilerin üretildiği haneler bütününü,
i) Panel büyüklüğü: Panelde bulunan toplam hane sayısını,
j) Panel tasarımı: Panelin, veri tabanı araştırması örnekleminden seçilmesine ilişkin her türlü iş, işlem ve yöntemler ile panel yapısını tanımlayan tasarımı,
k) SES ölçeği: Sosyo-Ekonomik Statü ölçeğini,
l) Üst Kurul: Radyo ve Televizyon Üst Kurulunu,
m) Veri tabanı araştırması: Temsil edilecek kitlenin, demografik ve sosyo-ekonomik yapısı ile yayın hizmetine ilişkin bilgilerini toplayan ve panele girecek potansiyel hanelerin seçimi için tasarlanmış geniş kapsamlı araştırmayı,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
İzlenme ve Dinlenme Ölçüm Faaliyeti İçin Başvurular
Organizasyonel yapıda bulunması gereken şartlar
MADDE 5 – (1) Organizasyonel yapı, belli bir mal veya hizmet piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama etkisi doğurabilecek nitelikte olamaz. Organizasyonel yapı, tam bağımsızlık, kurumsal yapı, yazılı ve objektif kurallara göre hareket etme, hukuki belirlilik ve teknik yeterlilik niteliklerine sahip olmak zorundadır.
(2) İzlenme ve dinlenme ölçüm hizmetinin temininde ölçüm piyasasında rekabetin sağlanması amacıyla, organizasyonel yapı tarafından potansiyel araştırma şirketleri arasından yapılan seçimin ve/veya ihalenin; şeffaf olması, gerekli şartları sağlayan bütün potansiyel sağlayıcı teşebbüslere açık bir biçimde yapılması, dışlayıcı olmaması ve en fazla beş yıllık bir süre için yapılması esastır.
(3) Organizasyonel yapı, tarafsızlık ve hakkaniyet ölçülerinde makul ve ayrımcılık içermeyecek koşullarda hizmet vermek zorundadır.
(4) Bu maddenin uygulanmasında Rekabet Kurulunun görev ve yetkileri saklıdır.
Ölçüm faaliyetine ilişkin başvuru işlemleri
MADDE 6 – (1) Organizasyonel yapının, ölçüm faaliyetinde bulunabilmesi için Üst Kurula başvurması zorunludur.
(2) Organizasyonel yapı, başvuru dosyasında; ölçüme ilişkin amaç ve kapsam, veri tabanı araştırması, panel işlemlerinde kullanılacak teknik alt yapı, veri toplama sistemleri (veri toplama, denetleme ve benzeri) ile ilgili ön bilgiyi, yazışma adresi, internet adresi, e-posta adresi, ölçüm merkezi adresi, telefon ve faks bilgilerini beyan eder.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İzlenme ve Dinlenme Ölçümlerinin Yapılmasına İlişkin Usul ve Esaslar
Ölçüm faaliyetine ilişkin genel esaslar
MADDE 7 – (1) Ölçüm faaliyeti, kamusal sorumluluk anlayışı çerçevesinde, bu Yönetmelik ve ilgili mevzuatta bulunan hükümler uyarınca gerçekleştirilir.
(2) Ölçüm sonuçları; güvenilirlik, tutarlılık, tarafsızlık, veri gizliliği, güncellik, şeffaflık ve hesap verilebilirlik esaslarına göre hazırlanır. Ölçüm sonuçları talepleri halinde aynı kategorideki abonelere aynı anda ulaştırılır.
(3) Yargı kararları saklı kalmak kaydıyla, ölçüm faaliyeti sürecinde elde edilen veri tabanı örneklemi, panele ilişkin isim ve iletişim bilgilerinin gizliliği sağlanır.
(4) Ham veri, gerekli hallerde kontrolün yapılabilmesi için arşivlenir ve denetim sürecinde mahallinde Üst Kurul denetimine sunulur.
(5) Araştırma şirketinin ISO 20252 belgesine sahip olması gerekir.
Veri tabanı araştırması
MADDE 8 – (1) Ölçümün temelini teşkil edecek evren, araştırma kapsamındaki tüm yerleşim yerlerinde yaşayan hane halklarını kapsar. Bu evrene yönelik olarak her iki yılda bir veri tabanı güncellenir.
(2) Veri tabanı araştırmasında kullanılacak olan örneklem verisi ve örneklem tasarımı, Türkiye İstatistik Kurumundan temin edilir. Veri tabanı araştırmasında kullanılacak örneklem verisi her yıl güncellenir.
(3) Evrendeki her bir fert veya hane, kapsama dâhil edilir ve bunların örnekleme girme olasılığı bulunur.
(4) Veri tabanı araştırmasında olasılıklı örnekleme yöntemleri uygulanır.
(5) İzlenme ölçümü veri tabanı araştırmasında kullanılacak örneklem büyüklüğü, öngörülen panel büyüklüğünün en az on katı olarak belirlenir.
(6) Araştırma şirketi, mevcut ölçüme yönelik veri tabanı araştırması yapamaz.
(7) Veri tabanı araştırması yapacak şirketin ISO 20252 belgesine sahip olması zorunludur.
Panel tasarımı ve metodolojisi
MADDE 9 – (1) Panel tasarımı, evreni temsil edecek şekilde belirlenir.
(2) Panele seçilecek haneler, veri tabanı araştırması örneklemi dışından olamaz.
(3) Panel tasarımı uygulamasında, araştırma kapsamındaki tüm yerleşim yerlerinde yaşayan tüm nüfusun, izlenme ölçümlerinde beş yaş ve üstü, dinlenme ölçümlerinde ise on iki yaş ve üstü esas alınır.
(4) Panel tasarımında kullanılacak SES ölçeğinde Türkiye temsiliyeti sağlanır.
(5) Paneldeki haneler, sistemde en fazla beş yıl kalacak şekilde her yıl en az yüzde yirmi oranında yenilenir.
(6) Platform işletmecilerinin sahip oldukları interaktif iletişim sistemleri vasıtasıyla kendi abonelerine yönelik olarak yaptırdıkları ölçümler hakkında bu Yönetmeliğin 8 inci maddesi ile bu maddenin ikinci, üçüncü ve dördüncü fıkra hükümleri uygulanmaz.
Medya hizmet sağlayıcıların üst kurula bildirilme zorunluluğu
MADDE 10 – (1) Organizasyonel yapı, ölçüm sisteminde yer alan medya hizmet sağlayıcı kuruluşlar ile ölçüm sonuçlarının Üst Kurula bildirilmesinden sorumludur.
Veri toplama ve raporlama
MADDE 11 – (1) Ölçüm sisteminde kullanılacak yazılım ile donanımlar, güncel ve teknolojik gelişmelere uygun yapıda olmalıdır.
(2) Elektronik yolla yapılan ölçümlerde belirli bir zaman dilimine ait ölçüm sonuçlarına karşılık gelen medya hizmet sağlayıcı ya da program adının belirlenmesinde kullanılacak algoritma, manipülasyona yol açmayacak şekilde tasarlanır. Bu tür bir algoritma ile “dakika içi kısa süreli çoklu izlemelerde” program ataması tereddüte mahal vermeyecek şekilde yapılır.
(3) Organizasyonel yapı, ölçüm sürecine ait tüm verilerin (ham veriler dâhil) güncel kullanıma açık olacak şekilde, en az beş yıl arşivlenmesinden sorumludur.
(4) Panelden elde edilen ham veriler, ilk olarak Türkiye’de arşivlenir.
İzlenme ve dinlenme ölçüm sonuçlarının kamuya açıklanması
MADDE 12 – (1) Ölçüm sonuçlarının her türlü iletişim ortamından kamuya açıklanması halinde, ölçümün kapsamı, örnekleme yöntemi, örneklem büyüklüğü, veri derleme yöntemi ve uygulama zamanı “ölçümün künyesi” adı altında açıklanmak zorundadır.
(2) Ölçüm sonuçlarının kamuya açıklanması, kamuyu ve piyasayı yanıltıcı ve aldatıcı, haksız rekabete yol açıcı, haksız çıkarlara hizmet eden veya toplumda özgürce kanaat oluşumunu engelleyecek nitelikte olamaz.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
İzlenme ve Dinlenme Ölçümlerinin Denetimine İlişkin Usul ve Esaslar ile Yaptırımlar
Organizasyonel yapı ve/veya araştırma şirketinin denetime ilişkin yükümlülükleri
MADDE 13 – (1) Organizasyonel yapı, ölçümde kullanılan metodoloji, ölçüm sistemi, raporlama gibi sistemin tüm aşamalarının denetlenmesini içeren denetim sisteminin oluşturulmasından sorumludur. Bu amaçla, alanında uzman en az üç kişiden oluşan bağımsız ve tarafsız denetleme kurulu kurar. Organizasyonel yapı, denetime ilişkin raporlarını Üst Kurula sunar.
(2) Organizasyonel yapı ve/veya araştırma şirketi ayrıca, birinci fıkradaki denetimin yanı sıra, bağımsız bir kuruluş tarafından ölçümün tüm süreçlerinin yılda bir defa denetlenmesini sağlar ve bu kuruluşun hazırladığı denetim raporunu Üst Kurula gönderir.
(3) Organizasyonel yapı ve/veya araştırma şirketinin, Üst Kurul tarafından yapılan ve/veya yaptırılan denetimde; elverişli bir çalışma ortamı sağlaması, her türlü kolaylığı göstermesi, talep edilen her türlü bilgi ve belgeyi gizlilik ve sır saklama hükümlerini ileri sürmeksizin yazılı ve/veya sözlü olarak zamanında vermesi, denetimi sağlayıcı gerekli alt yapıyı temin etmesi ve çalışır vaziyette bulundurması, temsile yetkili ve ilgili kişilerin hazır bulundurulmasını sağlaması ve denetim sonucunda tespit edilen aksaklıkları belirlenen süreler içinde gidermesi esastır.
Üst Kurul denetimi
MADDE 14 – (1) Üst Kurul, ihtiyaç duyulması halinde veya kendisine intikal eden ihbar yahut şikâyet üzerine organizasyonel yapının ve/veya organizasyonel yapı vasıtasıyla araştırma şirketinin faaliyet ve işlemlerinin bu Yönetmeliğe uygun olup olmadığının tespiti için, dosya (belge) üzerinde ve/veya yerinde denetim yapabilir veya yaptırabilir.
(2) Üst Kurul, kendisine intikal eden ihbar veya şikâyetlerden isimsiz, imzasız veya adres belirtilmemiş olanlar ile kapsam olarak denetim dışı kalanları işleme koymayabilir.
(3) Üst Kurul, denetim çalışmaları sırasında, kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek veya tüzel kişilerden bilgi, belge isteyebilir, onlarla işbirliği yapabilir ve ölçüm işlemleriyle ilgili kurum ve kuruluş temsilcilerinden oluşturulacak ve çalışma usul ve esasları Üst Kurulca belirlenecek danışma ve/veya denetleme kurulları kurabilir.
(4) Üst Kurul, gerekli gördüğü taktirde ölçüm alanında yetkin bağımsız denetim kuruluşları ve/veya teknik denetim yapan kuruluşlar vasıtasıyla denetim yaptırabilir.
(5) Denetimin özelliği göz önünde bulundurularak denetim, makul süre içinde yapılır. Bu süre, altı ayı geçemez. Ancak gerekli görülmesi halinde Üst Kurul kararıyla denetim için ek süre verilebilir.
(6) Yapılan denetim sonucunda, organizasyonel yapının işlem ve faaliyetlerinde bu Yönetmelik hükümlerine herhangi bir aykırılık bulunup bulunmadığı raporlanarak Üst Kurula sunulur. Aykırılığın tespiti halinde, denetim sorgusu düzenlenir ve yazılı savunması otuz gün içinde alınmak üzere organizasyonel yapıya gönderilir. Yazılı savunmasının alınmasını müteakip veya savunma süresinin sonunda, denetim raporu hazırlanır ve Üst Kurulca karara bağlanır.
Yaptırımlar
MADDE 15 – (1) Üst Kurula başvuru yapmaksızın bu Yönetmelik kapsamında ölçüm faaliyeti yapan veya yaptıran gerçek veya tüzel kişiler, faaliyetin derhal durdurulması hususunda uyarılır. Uyarıya rağmen ölçüm faaliyetinin devam etmesi halinde, ilgili sorumlular hakkında altıyüzbin Türk Lirası idari para cezası uygulanır ve faaliyetin derhal durdurulması ihtar edilir. Bu ihtara rağmen faaliyetin devam etmesi halinde, idari para cezası her defasında bir önceki cezanın yarısı oranında artırılarak uygulanır.
(2) Üst Kurula başvuruda bulunan organizasyonel yapının bu Yönetmelikte ve ilgili mevzuatta öngörülen ilke, esas ve yükümlülüklere uymadığının Üst Kurulca tespit edilmesi halinde, organizasyonel yapı uyarılarak ihlalin niteliğine göre belirlenecek sürede aykırılığın giderilmesi istenir. Uyarıya rağmen aykırılığı devam ettiren organizasyonel yapıya, ihlalin niteliği ve ağırlığı göz önünde bulundurularak ikiyüzbin Türk Lirasından az olmamak kaydıyla, dörtyüzbin Türk Lirasına kadar idari para cezası uygulanır ve aykırılığı giderici duruma uygun bir süre verilir. Bu süre altı aydan fazla olamaz. İhtara rağmen aykırılığın düzeltilmemesi veya bu fıkra uyarınca verilecek yaptırım kararının tebliğinden itibaren 1 yıl içinde aynı ihlalin tekrarlanması halinde, idari para cezası her defasında bir önceki cezanın yarısı oranında artırılarak uygulanır.
(3) İzlenme ve dinlenme ölçüm sonuçlarının kamuya açıklanmasında, 12 nci maddede belirtilen hükümlere uyulmadığının tespiti halinde, sorumlu gerçek veya tüzel kişiler hakkında ellibin Türk Lirasından az olmamak kaydıyla yüzbin Türk Lirasına kadar idari para cezası uygulanır ve yedi gün içinde Yönetmeliğe uygun açıklama yapılması ihtar edilir. İhtara rağmen aykırılığın düzeltilmemesi veya bu fıkra uyarınca verilecek yaptırım kararının tebliğinden itibaren 1 yıl içinde aynı ihlalin tekrarlanması halinde, idari para cezası her defasında bir önceki cezanın yarısı oranında artırılarak uygulanır.
(4) Bu maddede öngörülen idari para cezası miktarları, dinlenme ölçümlerine ilişkin idari yaptırımlarda yüzde otuz oranında uygulanır.
(5) Bu Yönetmelikte belirtilen yaptırımların uygulanmasında Kanunun 37 nci maddesinin birinci fıkrasının (i) bendi hükmü uyarınca Üst Kurul yetkilidir.
Adli ve idari makamlara başvuru
MADDE 16 – (1) Yayın hizmetlerinin izlenme ve dinlenme ölçümlerinin yapılmasına ve denetlenmesine ilişkin iş ve işlemlerin herhangi bir aşamasında elde edilen bilgi ve belgeler doğrultusunda ilgili mevzuat hükümlerine açıkça bir aykırılık tespit edilmesi halinde, dava açmak da dâhil olmak üzere her türlü adli ve idari makama başvuru Üst Kurul tarafından yapılabilir.
Hüküm bulunmayan haller
MADDE 17 – (1) Bu Yönetmelikte düzenlenmiş olmamakla birlikte organizasyonel yapının faaliyetlerinin ilgili mevzuat hükümlerine aykırılığının tespit edildiği diğer hallerde Üst Kurul kararına göre işlem yapılır.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Organizasyonel yapı ile ölçüm sürecinde yer alan taraflar arasındaki ilişki
MADDE 18 – (1) Üst Kurul, organizasyonel yapı ile araştırma şirketi ve hizmet alan gerçek ve tüzel kişiler arasındaki akdi ilişkilerden doğan hukuki sorunlardan sorumlu tutulamaz.
Geçiş hükümleri
GEÇİCİ MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden önce ölçüm faaliyetinde bulunan şirket veya kuruluş, bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay içinde 6 ncı madde uyarınca Üst Kurula başvurmak zorundadır. Bu aşamada ölçüm faaliyetinde bulunan şirket veya kuruluşlar faaliyetine devam edebilir.
(2) Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden önce ölçüm faaliyetinde bulunan şirket veya kuruluşlara, bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren durumunu Yönetmeliğe uygun hale getirmesi için Üst Kurulca makul bir süre verilir. Bu süre bir yıldan fazla olamaz.
Yürürlük
MADDE 19 – (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 20 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu yürütür.
Kaynak: RTÜK
